ՂՈՂԱՆՋ ՑԱՎԻ ԵՎ ԲՈՂՈՔԻ

Մեր խելքն էր մեզնից խռովել.
Մոռացած Կալերգ, Հորովել,
Մոռացած խաղիկ, զվարթ տաղ՝
Նեյնիմ-ով ու Բեյթ-ով էինք
Շատերս մեր հոգին պարպում.
Թողած մեր գինին անխարդախ՝
Օտարի շերբեթ-ով էինք
         Մեզ խաբում
         Եվ ոչ թե հարբում:
 
         Մենք կայինք,
         Մենք Դավիթ էինք,
Սակայն դեռ մեզ չգիտեինք.
Դեռ պառվի շաղգամի արտում
         Քիչն ուտում,
         Շատն էինք ջարդում՝
Մանկորեն ոտքի տակ տալիս:
Եվ մեկը պիտի գար ահա,
Մեզ նորից կայծակը տար թուր
Ու թամբեր Քուռկիկ Ջալալի,
Տար նաև մկունդ ու վահան,
Որ... Մսրա նվոցին ընդդեմ
Զգայինք մեզ Ձենով Օհան:
 
Սկզբում ինքն էլ վարանում՝
Գործում էր, բայց դժվարանում
Իր գործին տալ հարմար անուն:
Եվ ահա իր գործը նաև
Ստացավ անունն իր վայել.
-Աշխարհում դուք ձե՛ր երգն ունեք,
Ձե՜ր երգը, խլացա՛ծ հայեր...
 
...Ու թե հայ խաղի ու տաղի հանդեպ
Խլացել էին մեզնից շատերը,
Եթե մերային խեղճ ու վատերը
Մեր արդար հացն ու պանիրը թողած,
Աչք էին տնկում օտար փախլավ-ին,
         Ապա օտարը՝
         Ամենա՜յն սիրով,
         Ապա օտարը՝
         Խոսքերո՛վ,
         Գրո՛վ -
Թաքուն-բացահայտ մեզ էր բանսարկում՝
Մի ամբողջ ազգի հեշտորեն զրկում՝
Իր անկապտելի երգից ու պարից,
Մի ողջ ժողովուրդ կապում օտարից,
Օտար դռանը տնփեսա սարքում
Մի տղամարդու, որ շեն տուն ուներ,
         Տան մեջ սյուն ուներ,
         Սյան վրա՝ տանիք
Ու տանիքի տակ՝ հսկա ընտանիք,
Որ, ճիշտ է, գիտեր հյուրեր ընդունել,
Բայց գիտեր նաև ճանապա՜րհ դնել,
Ու թե կտուրը կաթեր անձրևից՝
Գիտեր վերստին պատել սվաղով...
 
Մինչդեռ խուլ, անլուր, և կամ չարալուր
Ականջներն օտար միշտ հակված էին
         Հայոց երգի մեջ
Լսել սոսափը պարսկազենդական,
         Հայոց տաղերում
Որսալ մեղեդին հույն-բյուզանդական,
         Հայոց խաղերում՝
Թուրք-թաթարական բայաթի-շարքի-ն:
 
Հայերն աշխարհում բանսարկված էին.
         Սրերից հետո,
         Թրերից հետո՝
Հիմա էլ լեզվի թունավոր նետով -
                  Ա՛ռ -
         Զարկված էին...
 
Քեզ հարվածողին որպեսզի զարկես
Եվ ունեցվածքըդ ու կյանքըդ փրկես,
Պիտի զարկողին իր զարկից զրկես:
 
Թե ոստայնի պես ստեր են հյուսում,
Եվ դու կեղծիքը ճեղքել ես ուզում,
Պիտի սովորես ստողի լեզուն:
 
Իսկ նա շատ հաճախ ինքն էլ էր զգում,
         Որ իր հաղթ բազկում
Տալիք հարվածի թափը պակաս է.
Դատապաշտպանի իր լեզուն արդար
         Պտտում է հազիվ,
Պտտում է այնպես, կարծես կակազ է:
 
         Մինչդեռ ուզում էր
         Ու երազում էր
Պաշտոն ստանալ և դատախազի.-
Աշխարհի առաջ բարձրանալ տեղից
         Ու հատ-հատ ասել.
-Խոսելն իզուր է, ճառելն՝ անտեղի:
         Միստը՛ր, աղա՛, սը՛ր,
Տիկնայք մեծարգո, պարոնայք ազնիվ,
Քար ու կշեռքին ի՞նչը կհասնի:
Այս՝ կշռաքարը, այս էլ կշեռքը.
Մեզանից ահա մեր տաղն ու երգը,
Ձեզանից՝ կշեռքն ու կշռող ձեռքը:
Թող դժվարությամբ ու հսկա ջանքով
Բարձրանան-իջնեն կշռաթաթերը,
Անվստահությամբ ու կասկածանքով
Իրար հոտոտեն կշռաքթերը,
Եվ ճիշտը խոսի, լռեն ստերը:
 
         Այս էր նա ուզում,
         Այս օրը հուսում,
         Բայց և զգում էր,
         Որ հաղթ բազկում իր
Տալիք հարվածի թափը պակաս է.
Դատապաշտպանի ու դատախազի
         Իր արդար լեզուն
         Շարժվում է հազիվ՝
Պտտում է այնպես, կարծես կակազ է:
 
Իսկ եթե սուտը հերքել ես ուզում,
Պիտի սովորես ստողի լեզուն՝
Հրաժարվելով դատարկ զեղումից:
 
         Պետք է սովորել,
Իսկ ո՞րտեղ, ումի՞ց:
         Պետք է սովորել,
Իսկ ո՞ւմ մոտ, իսկ ո՞ւմ...