Հազար ութ հարյուր վաթսունինն թվին
Հայոց այգիներն ի՞նչ պտուղ տվին,
Հայոց արտերում ի՞նչ բերք էր հասել,-
Դժվար է ասել:
Սակայն այդ թվին Մայր Հայաստանի
Արգանդը եղավ սրբորեն բեղուն:
Մի մանուկ ծնվեց Լոռվա Դսեղում...
Նա հետո պիտի դառնա պատանի,
Եվ երիտասարդ, և այր իմաստուն,
Անբախտ Մարոյին լացով սպանի,
Մեր հառաչանքը հասցընի Աստծուն:
Մրմուռից դաղված նրա բերանով
Սարոյի նանը պիտի ողբ ասի,
Մսրա զորքի հետ Դավիթը խոսի,
Գիքորը կանչի. «Էստի՜ համեցեք...»:
Նա պիտի երգի՝ ինչ է կամեցել
Իր մոխրակալած-հրակեզ հոգին
Եվ՝ որքան տրտում - նույնքան կենսագին՝
Տարիներ հետո նա պիտի դառնա
Մի ժողովրդի ազնիվ կենսագիր...
Միևնույն թվին, Լոռուց շատ հեռու՝
Անատոլուի խավար խորքերում
Մեկ ուրիշ մանուկ լույս աշխարհ եկավ:
Մինչ հայրը նրա՝ Գևոն կոշկակար,
Գոգնոցը հանեց, արխալուղ հագավ,
Հարևան-դրկից՝ մի-մի շիշ օղով՝
Նրա տուն մտան՝ աչքալուսանքի:
Հետո հերթն եկավ կանանց հոսանքի.
Մի թաս խավիծով կամ ձվածեղով՝
Ծննդկանի շուրջ նստեցին նրանք՝
Որդուն մաղթելով արևշատություն,
Նորատի մորը՝ շուտ ապաշխարանք,
Աղվորիկ մի հարս,
Բարի տատություն...
........................
........................
Երևի այդօր -
Եթե ոչ մարդկանց,
Գեթ ամենալուր և ամենազոր բնության համար -
Տոն էր անսովոր.
Չէ որ նա գիտեր, թե ում է ծնել,
Լսում էր չէ որ,
Թե ինչ նվագներ և ինչ անհամար,
Ինչ հայաշխարհիկ երգեր են հնչում
Այդ երկու թխլիկ նորածինների
Դեռ ոչինչ չասող առաջին ճիչում...
Երևի այդօր ցերեկը ձգվեց՝
Քնից նոր զարթնած կտրիճի նման,
Իսկ ստվերները՝
Հարված սպասող շնիկների պես պոչերը քաշած՝
Լուռ կծկըվեցին...
Երևի ահեղ ջրվեժներն այդօր
Հոսեցին անձայն, ինչպես նկարում,
Եվ լույսը երգեց,
Քարը պար եկավ...
Անատոլուի ավազուտներում երևի այդօր
Մարդիկ - քնի մեջ - ըմպեցին զովը Լոռվա ձորերի,
Ջահել այրու պես ծարավ արտերը և այգին պապակ
Հագուրդ ստացան կրքոտ Դևբեդի ջրից անապակ...
Իսկ Լոռվա ձորում քուն մտած մարդկանց
Երազ այցելեց,
Մի հրաշալի՜ց-անսովո՜ր երազ.
Հարավից չված հազարան մի հավք,
Սոխակի ձայնով-ուժով անգըղի,
Աքլորների հետ լուսայգ շեփորեց կտուրներն ի վար,
Հետո դարավոր կաղնու փչակը կտցով քչփորեց
Եվ - մե՜կ էլ հանկարծ -
Իր կտցի վրա այնտեղից հանեց
Շողեր ծալծըլված,
Շողեր դարսիդարս՝
Օձունի վանքի Շարակնոցի պես:
Մինչ այդ շողերը, ծալ-ծալ բացվելով,
Հենց այն է պիտի - ծլընգ հա՜ ծլընգ - զնգային կարմիր,
Հազարան հավքը հրթիռվեց-գնաց՝
Վերև սուրացող ասուպի նման,
Եվ... թառե՞ց արդյոք Լուսաստղի վրա,
Թե՞ ինքը դարձավ Լուսաստըղ մի նոր...
...Երևի այդօր - քանի՜ դար հետո -
Երկինք ու երկիր հաշտվեցին նորից...
...Երևի այդօր - քանի՜ դար հետո -
«Հայաստան» բառից պոկվեցին - ընկան
«Ռուսա»-ն ու «Տաճկա»-ն...
Հայոց այգիներն ի՞նչ պտուղ տվին,
Հայոց արտերում ի՞նչ բերք էր հասել,-
Դժվար է ասել:
Սակայն այդ թվին Մայր Հայաստանի
Արգանդը եղավ սրբորեն բեղուն:
Մի մանուկ ծնվեց Լոռվա Դսեղում...
Նա հետո պիտի դառնա պատանի,
Եվ երիտասարդ, և այր իմաստուն,
Անբախտ Մարոյին լացով սպանի,
Մեր հառաչանքը հասցընի Աստծուն:
Մրմուռից դաղված նրա բերանով
Սարոյի նանը պիտի ողբ ասի,
Մսրա զորքի հետ Դավիթը խոսի,
Գիքորը կանչի. «Էստի՜ համեցեք...»:
Նա պիտի երգի՝ ինչ է կամեցել
Իր մոխրակալած-հրակեզ հոգին
Եվ՝ որքան տրտում - նույնքան կենսագին՝
Տարիներ հետո նա պիտի դառնա
Մի ժողովրդի ազնիվ կենսագիր...
Միևնույն թվին, Լոռուց շատ հեռու՝
Անատոլուի խավար խորքերում
Մեկ ուրիշ մանուկ լույս աշխարհ եկավ:
Մինչ հայրը նրա՝ Գևոն կոշկակար,
Գոգնոցը հանեց, արխալուղ հագավ,
Հարևան-դրկից՝ մի-մի շիշ օղով՝
Նրա տուն մտան՝ աչքալուսանքի:
Հետո հերթն եկավ կանանց հոսանքի.
Մի թաս խավիծով կամ ձվածեղով՝
Ծննդկանի շուրջ նստեցին նրանք՝
Որդուն մաղթելով արևշատություն,
Նորատի մորը՝ շուտ ապաշխարանք,
Աղվորիկ մի հարս,
Բարի տատություն...
........................
........................
Երևի այդօր -
Եթե ոչ մարդկանց,
Գեթ ամենալուր և ամենազոր բնության համար -
Տոն էր անսովոր.
Չէ որ նա գիտեր, թե ում է ծնել,
Լսում էր չէ որ,
Թե ինչ նվագներ և ինչ անհամար,
Ինչ հայաշխարհիկ երգեր են հնչում
Այդ երկու թխլիկ նորածինների
Դեռ ոչինչ չասող առաջին ճիչում...
Երևի այդօր ցերեկը ձգվեց՝
Քնից նոր զարթնած կտրիճի նման,
Իսկ ստվերները՝
Հարված սպասող շնիկների պես պոչերը քաշած՝
Լուռ կծկըվեցին...
Երևի ահեղ ջրվեժներն այդօր
Հոսեցին անձայն, ինչպես նկարում,
Եվ լույսը երգեց,
Քարը պար եկավ...
Անատոլուի ավազուտներում երևի այդօր
Մարդիկ - քնի մեջ - ըմպեցին զովը Լոռվա ձորերի,
Ջահել այրու պես ծարավ արտերը և այգին պապակ
Հագուրդ ստացան կրքոտ Դևբեդի ջրից անապակ...
Իսկ Լոռվա ձորում քուն մտած մարդկանց
Երազ այցելեց,
Մի հրաշալի՜ց-անսովո՜ր երազ.
Հարավից չված հազարան մի հավք,
Սոխակի ձայնով-ուժով անգըղի,
Աքլորների հետ լուսայգ շեփորեց կտուրներն ի վար,
Հետո դարավոր կաղնու փչակը կտցով քչփորեց
Եվ - մե՜կ էլ հանկարծ -
Իր կտցի վրա այնտեղից հանեց
Շողեր ծալծըլված,
Շողեր դարսիդարս՝
Օձունի վանքի Շարակնոցի պես:
Մինչ այդ շողերը, ծալ-ծալ բացվելով,
Հենց այն է պիտի - ծլընգ հա՜ ծլընգ - զնգային կարմիր,
Հազարան հավքը հրթիռվեց-գնաց՝
Վերև սուրացող ասուպի նման,
Եվ... թառե՞ց արդյոք Լուսաստղի վրա,
Թե՞ ինքը դարձավ Լուսաստըղ մի նոր...
...Երևի այդօր - քանի՜ դար հետո -
Երկինք ու երկիր հաշտվեցին նորից...
...Երևի այդօր - քանի՜ դար հետո -
«Հայաստան» բառից պոկվեցին - ընկան
«Ռուսա»-ն ու «Տաճկա»-ն...