ՂՈՂԱՆՋ ՎԵՐԱԴԱՐՁԻ

      Ու վերադարձա՜վ...
 
              Նրանից առաջ
Աշխարհասփյուռ - մազապուրծ հայեր,
Դիպվածն էր որոնց չար մահից պահել,
Որպեսզի հետո տա լաց ու հառաչ
Եվ - ի տրիտուր - իր հերթին տանջի՜,-
Աշխարհասփյուռ - մազապուրծ հայեր,
Կրկին հայրենի հողն էին դառնում,
Մարած շեների կրակը խառնում,
              Որ ծուխը փնչի,
              Երդիկը շնչի
Սեգ Մասիսների աչքի հանդիման,
Փեշերի վրա Արագածների՝
Ի հանգստություն բյուր ընկածների:
 
Վերադառնում էր, գալիս էր հիմա
Նա՝ անթաղ զոհը նույն առուփախի,
Խելաբորբոքը նույն սառ ու պաղի,
         Մեր պար ու խաղի,
         Մեր երգ ու տաղի,
Այն միակ հույսը և ապավենը,
Մեր հինն ու նորը իրար շաղկապող
Ծիածանակերպ այն ժապավենը,
Որ հատվեց մի օր դանակով չարի,
Եվ որին ահա քսա՜ն ձիգ տարի
Նախ՝ վերափոխման ակնկալիքով
Եվ ապա՝ տենչով հանգստանալու,
              Սպասում էինք՝
                  Սիրով բանալու
Մեր վերքն՝ սպիով, ներկան՝ գալիքով.
-Գալուստի՜դ մեռնի քո կարոտ յարը
Ախպե՛ր ջան, արի՜, դե արի երթա՛նք...
 
                  Նա՝
Հեռագնաց մեր կարոտյալը,
                  Նա՝
Մինուճարը, զավակը մեր թանկ,
                  Նա՝
Հեգ պանդուխտը մեր քսանամյա,
Վերադառնում էր, գալիս էր հիմա.
              -...Քո գալո՛ւն մեռնեմ,
              ...Կարո՜տըս առնեմ...
 
Սև էր գնացել՝ բեղ մորուքը սև,
Վարդապետական սև սքեմ հագած:
Սև էր գնացել՝ եկավ ճերմակած...
-Ա՜խ, շատը կուլ տամ, գոնե քի՛չն ասեմ,
Անաստվա՛ծ աստված, բա քո ինչն ասեմ...
 
              Գնացել էր նա,
              Հիմա բերեցին.
Գնաց՝ սեփական ոտքերի վրա,
              Իսկ հիմա նրան՝
              Մեր տաղերեցին
Ահա բերեցին... ձեռքերի՜ վրա...
              -Վա՜խ, մերդ մեռնի,
              Ծաղկաթափ նռնի...
 
                  Գնաց այն պահին,
                  Երբ ահի՛,
                  Մահի՛
Շունչն էր մոլեգնում որպես չար խորշակ,
Երբ կուլ էր գնում ողջ ցեղը հայի,
Ու դեռ չէր փակվել մի գազանային
Մարդակերական անկուշտ ախորժակ,-
Երբ հիմա հեռվից դառնում էր նա տուն,
                  Մի տուն
Որ փրկված ամեհի հողմից՝
Շինվել էր կրկին և ամեն կողմից
Խաղողի վազով երեսն էր պատում:
              -Գարուն է, արի՜,
              Վա՜խ, քեզ ի՜նչ արին...
 
Ու վերադարձավ հողն իր հայրենի,
Որին առհավետ կորցըրած կարծեց,
Եվ հենց ա՛յդ, հենց ա՜յդ միտքը վայրենի
Որդի պես նրա ուղեղը կրծեց...
 
Ու վերադարձավ Արարատներին,
Արագածներին իր քառակատար,
Իր հող ու ջրին՝ անարատներին,
Իր տաճարներին ու պալատներին,
Իր արտին, այգուն և արոտներին,-
              Անցյալ,
              Ապառնի,
         Ու հարակատար
Բոլորանվեր ա՛յն կարոտներին,
Որ մնում էին հավետ անվտար,
Որ կիտվել էին քսանհի՜նգ տարի
         Իր մթար սրտում,
         Վթար մտքի մեջ՝
Ա՛յն դժբախտ օրից, երբ Մայր տաճարի
Գավիթը թողած, ցաված ու խռով
         Նա գնաց Պոլիս
         Եվ ապա... Փարիզ...
         -Ա՜խ, գալըդ լիներ,
         Գնա՛լ չլիներ...
 
Ու վերադարձավ մեր սուրբ հեռական...
 
Ահավոր մտքից ինքը խելագար՝
Չգիտեր թեկուզ, որ քսան տարում
Վառ ղողանջումը իր զնգուն զանգի
Արձագանքել էր խելագար թափով՝
         Լացով հիացման,
         Որոտուն ծափով
Ելել էր, հորդել և նոր մի ափով
Հասել, խառնըվել ուրիշ հոսանքի:
         -Ումո՜ւդ ջան, նանին
         Քո ցավը տանի...
 
         Ու վերադարձավ,
         Որ էլ չգնա՜,
Որ մրսած հոգին նորից տաքանա,
Ժողովրդական սիրո տաք օդով,
Որ, չիմանալով, դառնա սեգ կոթող՝
Ողորկ գրանիտ ու բրոնզ հագած,
Եվ այնտեղ... նրա հերքը ճերմակած
Առաջվա նման - ընդմի՜շտ - մգանա,
Հայացքի մուժը այնտեղ չքանա
Աչքերը փայլեն իրենց հին ցոլքով,
         Ու նորից ցրեն
              Ու փռեն
              Չորս կողմ
Մարդեղացումը աստվածայնության,
Եվ սուրբ բերանի մնջախաղ-երգով,
         Շարժումով ձեռքի
         Կրկին տա դասեր՝
         Դասեր մեներգի՛,
         Բազմաձայնությա՜ն...
         -Աչքերըդ՝ պայծառ,
         Բերանըդ՝ տաճար...
 
         Նա վերադարձավ.
         Եվ ո՜ղջ մի երկիր,
Ժողովո՜ւրդ մի ողջ սրտով վշտառու
         Ելավ հերթ ի հերթ,
         Եկավ շար ի շար՝
Իր խաղ ու պարի, իր տաղ ու երգի
Կախարդիչ մոգին հրաժեշտ տալու...
         -Իմ կանաչ արև,
         Ի՜նչ մնաս բարև...